BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE
BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE
I. Mô tả chung
Vi rút Dengue (DENV) thuộc chi Flavivirus, họ Flaviviridae với 4 týp huyết thanh DEN – 1, DEN – 2, DEN – 3 và DEN – 4. Vi rút Dengue gây bệnh Sốt Dengue (SD) / Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) cấp tính do muỗi truyền và có thể gây thành dịch lớn. Bệnh Sốt Dengue / Sốt xuất huyết Dengue là bệnh dịch lưu hành địa phương ở Việt Nam, nhất là ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng Bắc bộ và vùng ven biển miền Trung. Bệnh sốt xuất huyết phát triển nhiều nhất vào các tháng 7, 8, 9, 10 trong năm.
II.Các yêu cầu về việc thực hiện xét nghiệm.
1/ Bảo đảm chất lượng xét nghiệm.
A) Trước xét nghiệm
Đảm bảo chất lượng mẫu đầu vào
- Loại mẫu: mẫu máu, huyết thanh
- Bảo quản: bảo quản mẫu bệnh phẩm tại nơi lấy mẫu ở 2-8℃, trong vòng 72 giờ mẫu sẽ được chuyển tới phòng xét nghiệm; trong trường hợp mẫu bảo quản trên 72 giờ thì cần bảo quản ở nhiệt độ -70℃. Trong quá trình vận chuyển mẫu cần giữ mẫu ở nhiệt độ 2-8℃ hoặc -70℃ trong trường hợp mẫu đã được bảo quản ở -70℃.
- Kiểm tra chất lượng mẫu: mẫu không bị đổ vỡ, đúng loại mẫu cho yêu cầu xét nghiệm, mẫu phải đảm bảo nhiệt độ vận chuyển, chất lượng mẫu tốt, đủ thể tích mẫu dùng cho xét nghiệm
B) Trong xét nghiệm:
a.Nội kiểm
Sử dụng mẫu chứng cho mỗi lần chạy PCR và kiểm soát mẫu chứng như sau
– Chứng âm:
+ Chứng âm phản ứng: phải chờ kết quả âm tính đối với phương pháp RT-PCR hoặc realtime PCR
+ Chứng âm tách chiết: mẫu tách chiết là môi trường vận chuyển và được tách chiết cùng với mẫu bệnh phẩm: phải cho kết quả âm tính đối với phương pháp RT-PCR hoặc realtime PCR
+ Chứng dương: RNA vi rút Dengue (Đối với xét nghiệm phát hiện: phát hiện ra 1 trong 4 týp DEN; đối với xét nghiệm định týp: phát hiện ra cả 4 týp DEN)
b. Đánh giá từ bên ngoài.
Tham gia đánh giá từ bên ngoài (ngoại kiểm, liên phòng hoặc phòng xét nghiệm tham chiếu) và thực hiện hành động khắc phục nếu không đạt.
C) Sau xét nghiệm:
Lưu trữ và bảo quản:
- Mẫu bệnh phẩm đã được mã hóa sẽ được cất vào hộp và lưu trong tủ lạnh sau (-70℃ trở xuống)
- Sau khi cất mẫu vào hộp, nhân viên phòng xét nghiệm phải ghi lại thông tin của mẫu bệnh phẩm vào Sổ lưu mẫu.
III. Phương pháp xét nghiệm bệnh sốt xuất huyết
-
Phương pháp xét nghiệm nhanh phát hiện kháng nguyên virus Dengue (NS1).
a. Áp dụng:
Trong sàng lọc trong chẩn đoán và giám sát virus tại phòng xét nghiệm
b. Nguyên lý:
Dựa trên nguyên lý miễn dịch sắc ký để phát hiện kháng nguyên không cấu trúc NS1 của virus Dengue. Dụng cụ thử là que test nhanh có hai vạch: 1 vạch thử (T) và 1 vạch chứng (C). Tại vạch thử có gắn kháng thể đặc hiệu NS1. Mẫu được tương tác với kháng thể đặc hiệu NS1. Dung dịch sẽ di chuyển lên trên thông qua hình thức mao dẫn phản ứng với kháng thể NS1 trên màng.
c. Thực hiện xét nghiệm
- Mẫu bệnh phẩm: mẫu huyết thanh, huyết tương: 1 – 1,5ml
- Các bước tiến hành:
+ Để mẫu xét nghiệm và mẫu nội nghiệm ở nhiệt độ phòng trong 30 phút trước khi xét nghiệm.
+ Chuẩn bị số lượng test tương ứng với số lượng mẫu, để ổn định ở nhiệt độ phòng trong 15 phút.
+ Mở bao bì của test, dùng bút ký hiệu lên từng test
+ Hút 100μl mẫu nhỏ vào giếng
+ Chờ trong 15 phút để đọc kết quả.
Đọc và nhận định kết quả xét nghiệm: chỉ đọc kết quả khi có xuất hiện vạch đỏ ở vị trí vạch C, nếu không xuất hiện cần phải làm lại xét nghiệm với test khác.
+ Mẫu dương tính: mẫu có vạch đỏ xuất hiện ở vị trí vạch C và vạch T; mẫu dương tính với kháng nguyên NS1 Ag
+ Mẫu âm tính: mẫu có vạch đỏ xuất hiện ở vị trí vạch C nhưng không xuất hiện ở vạch T; mẫu âm tính với kháng nguyên NS1Ag.
-
Phương pháp xét nghiệm nhanh phát hiện kháng thể kháng vi rút Dengue (IgM, IgG)
a. Áp dụng:
Áp dụng trong sàng lọc trong chẩn đoán và giám sát virus tại phòng xét nghiệm
b. Nguyên lý:
Dựa trên nguyên lý miễn dịch sắc ký. Khi có kháng thể sốt xuất huyết đặc hiệu IgM hoặc IgG trong mẫu bệnh phẩm gắn với kháng thể kháng IgM hoặc IgG đã được cố định sẵn trên hai màng của que test sẽ xuất hiện các vạch màu trên que test để đọc và nhận định kết quả.
c. Thực hiện xét nghiệm:
- Mẫu bệnh phẩm: huyết thanh/ huyết tương: 1-1,5ml
- Các bước tiến hành
+ Để mẫu xét nghiệm và mẫu nội nghiệm ở nhiệt độ phòng trong 30 phút trước khi xét nghiệm.
+ Chuẩn bị số lượng test tương ứng với số lượng mẫu, để ổn định ở nhiệt độ phòng trong 15 phút.
+ Mở bao bì của test, dùng bút ký hiệu lên từng test
+ Nhỏ 10 μl huyết thanh/ huyết tương vào giếng tròn
+ Nhỏ 2 giọt dung dịch đệm vào giếng vuông. Khi nhỏ lọ dung dịch phải thẳng đứng và cách giếng 1cm
+ Chờ 15 phút rồi đọc kết quả
Đọc và nhận định kết quả
– Nếu xuất hiện vạch ở vị trí C, không xuất hiện vạch ở vị trí M và G thì mẫu âm tính với IgG Dengue và được đánh giá là không nhiễm vi rút Dengue.
– Nếu không xuất hiện vạch ở vị trí C thì kết quả không được xác định, phải làm lại với dụng cụ thử nghiệm khác.
Tài liệu tham khảo: “Sổ tay xét nghiệm bệnh truyền nhiễm tập 1” – Bộ Y Tế
