CÁI NHÌN TỔNG QUAN VỀ CÁC LOẠI VIRUS CÚM THƯỜNG GẶP

I. Tổng quan:

Mặc dù bệnh cúm là một căn bệnh phổ biến trong cộng đồng, nhưng chúng ta vẫn đang có rất nhiều sự nhầm lẫn về loại bệnh cúm này là gì? Một phần của điều này bắt nguồn từ việc có quá nhiều chủng virus cúm gây ra bệnh cúm cùng tồn tại một lúc, chưa kể đến còn có các subtype (tiểu loại). Hiện nay có 4 loại virus cúm chính phổ biến: cúm A, B, C và D. Nhưng chỉ có virus cúm A và B là gây ra các bệnh nguy hiểm về mặt lâm sàng cho người và các loại dịch bệnh theo mùa.
Virus cúm A gây ra nhiều nhất các bệnh lâm sàng nguy hiểm. Cũng là nguyên nhân phổ biến nhất của các vụ dịch và đại dịch cúm mùa trong cộng đồng  người.

II. Một số thuật ngữ:

Influenza virus: chủng virus gây ra bệnh cúm.
Flu: tên gọi của bệnh cúm, gây ra bởi virus cúm.

III. Các loại virus cúm chính :

Có 4 loại virus cúm chính: A, B, C và D.
Các virus cúm A và B ở người gây ra các vụ dịch bệnh theo mùa (cúm mùa). Hầu như là vào mùa đông của Mỹ và các nước Châu Âu,..
Virus cúm A là virus cúm duy nhất được biết đến là nguyên nhân chính gây ra các trận đại dịch cúm trên toàn toàn. Đại dịch cúm có thể xảy ra khi một loại virus cúm A mới và rất khác xuất hiện. Vừa lây nhiễm sang người lại vừa có khả năng lây lan một cách hiệu quả nhanh chóng giữa người với người.

Virus cúm A được chia thành các phân nhóm dựa trên 2 protein trên bề mặt của virus.

– Hemagglutinin (H)
– Neuraminidase (N)
Có 18 kiểu phụ Hemagglutinin khác nhau và 11 kiểu phụ Neuraminidase khác nhau tương ứng từ H1-H18 và N1-N11.
Các biến thể virus cúm A hiện nay thường lưu hành ở người bao gồm A(H1N1) và A(H3N2).
Bệnh cúm do virus cúm C gây ra thường nhẹ và không được cho là gây ra dịch cúm ở người.
Virus cúm D gây ra chủ yếu ảnh hưởng đến sức khỏe của gia súc và không được biết đến là có thể lây nhiễm hoặc gây bệnh cho người.

Virus cúm A:

Virus cúm A (H1N1) đang lưu hành hiện nay có liên quan đến đại dịch virus H1N1 2009 xuất hiện vào mùa xuân năm 2009 và gây ra một vụ đại dịch cúm. Các virus H1N1 này đã trải qua những thay đổi về mặt di truyền tương đối nhỏ và thay đổi các đặc tính kháng nguyên của chúng theo thời gian.
Trong số tất cả các loại virus cúm đang lưu hành và gây bệnh cho người, cúm A (H3N2) có xu hướng biến đổi nhanh hơn, cả về mặt di truyền và kháng nguyên.

Virus cúm B:

Virus cúm B không được chia thành các phân nhóm mà thay vào đó được phân loại thành hai dòng: B/Yamagata và B/Victoria. Các virus nhóm B nói chung thay đổi chậm hơn về đặc tính di truyền và kháng nguyên so với virus cúm A.

IV. Quy ước đặt tên bệnh cúm:

Khi có các chủng virus mới xuất hiện, chúng thường được gọi bằng những cái tên phức tạp hơn về chữ và số, chẳng hạn như H1N1. Những cái tên đó là sự phân loại dựa trên kiểu phụ (subtype), dòng di truyền, chủng, tộc.

V. Quy ước đặt tên virus cúm:

Hầu hết các tên cúm mà chúng ta quen thuộc là loại cúm A – loại cúm quan trọng nhất khi nói đến bệnh ở người. Cúm A có hai dạng phụ và nhiều chủng. 
Các kiểu phụ được phân loại theo sự kết hợp cụ thể của hai loại protein được gắn và chúng.
– H: viết tắt của protein Hemagglutinin
– N: viết tắt của protein Neuraminidase
Khi đặt tên cho bệnh cúm, các nhà khoa học sẽ xem xét loại phụ Hemagglutinin và loại phụ của Neuraminidase trên loại virus cụ thể đó.

Nguyên tắc đặt tên gọi virus cúm sử dụng các thành phần như sau :

– Loại kháng nguyên (A, B, C, D).
– Vật chủ xuất sứ.
– Nguồn gốc địa lý.
– Số thứ tự của chủng.
– Năm thu thập.

VI. Các loại virus cúm gây bệnh cúm theo mùa:

Cúm theo mùa là loại cúm thường chỉ gây bệnh vài tháng trong năm.
Ba loại virus cúm A, B và C gây ra bệnh cúm theo mùa.
Cúm D cũng có thể xảy ra nếu khả năng lây truyền từ động vật sang người trong tương lai có kết quả.
Mùa cúm là khác nhau tùy thuộc vào nơi bạn đang ở.

Influenza A:

Cúm A thường là nguyên nhân gây ra phần lớn các trường hợp cúm theo mùa và cũng là loại cúm gây ra các trường hợp nghiêm trọng nhất.
Loại virus cúm này được tìm thấy ở cả trên người lẫn động vật.
Cúm A lây truyền từ người sang người bởi những người đã nhiễm bệnh.
Việc tiếp xúc gần, ở cùng phòng với người bệnh, đặc biệt khi họ ho hoặc hắt hơi, hoặc thậm chí là chạm vào những đồ vật mà người bệnh đã chạm vào cũng đủ để bạn bị nhiễm bệnh.
Dựa trên số lượng phân nhóm và chủng, về mặt ký thuyết cúm A có 198 dạng kết hợp khác nhau nhưng chỉ có 131 trường hợp đã được xác định
Tình trạng nhiễm cúm A có thể kéo dài từ 1-2 tuần.

Influenza B:

Cúm B là loại cúm chủ yếu được tìm thấy ở người.
Nó có khả năng gây bệnh rất nguy hiểm nhưng các trường hợp thường ít nghiêm trọng hơn so với loại virus cúm A.
Virus cúm B có thể gây ra thành dịch nhưng không phải là đại dịch.
Cũng giống như cúm A, bệnh do virus cúm B gây ra cũng kéo dài từ 1-2 tuần..

Influenza C:

Cúm loại C chỉ ảnh hưởng đến con người, thường nhẹ hơn rất nhiều so với cúm loại A và B.
Chủng virus cúm này thường gây ra các bệnh về đường hô hấp nhẹ và chưa từng gây ra bất kỳ dịch cúm theo mùa nào.
Khi mắc bệnh, hầu hết sẽ có các triệu chứng tương tự như bị cảm lạnh. Mặc dù là vậy nhưng bệnh cúm C có thể nghiêm trọng đối với:

• trẻ sơ sinh
• người già
•  người có các triệu chứng bị tổn hại miễn dịch nghiêm trọng.

Ở người bình thường, bệnh sẽ tự khỏi sau 3-7 ngày.

Influenza D:

Virus cúm D được phân lập từ gia súc và lợn. Cho đến nay virus cúm D vẫn chưa chứng minh được khả năng lây lan từ động vật sang người.

Cúm lợn H1N1:

Cúm lợn H1N1 được phát hiện đầu tiên vào năm 2009 ở Mexico.
Cúm H1N1 là sự kết hợp của cúm người, cúm lợn và cúm gia cầm. Nó đã trở thành đại dịch cúm đầu tiên mà thế giới từng chứng kiến trong hơn 40 năm.
Về mặt kỹ thuật, cúm lợn H1N1 là một loại virus cúm A nhưng bị đột biến đến mức không giống với bệnh cúm A gây ra bệnh cúm theo mùa.

Cúm gia cầm H5N1:

Cúm gia cầm H5N1 thông thường nó được truyền giữa các loài chim, nhưng nó có thể được truyền từ chim sang người.
Biến thể virus cúm H5N1 dường như không lây lan từ người sang người.
Khi lây nhiễm sang người, cúm gia cầm có liên quan đến bệnh rất nặng, suy đa cơ quan và nguy hiểm đến tính mạng. Trên thực tế, hơn một nửa số người bị nhiễm bệnh đã không qua khỏi
Mặc dù nguy cơ lây nhiễm của cúm gia cầm khá thấp, nhưng các bác sĩ vẫn lo ngại về khả năng virus H5N1 đột biến và gây ra đại dịch trên toàn thế giới. Tỷ lệ nhiễm của H5N1 ngày càng tăng cao ở Ai Cập cho thấy khả năng lây truyền từ người sang người trên diện rộng.

VII. Vaccine ngừa virus cúm mùa:

Tiêm vaccin là một cách giúp bảo vệ khỏi virus cúm.
Các loại vaccine cúm được điều chỉnh theo định kỳ 6 tháng.
Cần lưu ý:
– Vaccine cúm chỉ bảo vệ bạn khỏi các chủng cụ thể mà có trong thành phần vaccine.
– Virus cúm C và D không được sử dụng để thiết kế vaccine cúm.
– Vaccine cúm không bảo vệ chống lại các bệnh do virus khác nhưng có triệu chứng tương tự.

Bài viết được tham khảo từ “Tổng quan các loại virus cúm thường gặp” – Sinh học Online – Tapchisinhhoc.com

Tài liệu tham khảo:

• http://www.cdc.gov/flu/about/viruses/types.htm
• http://www.bmj.com/content/355/bmj.i6258